ALLAH’A TANRI DİYEBİLİR MİYİZ?

Böyle çarpıcı bir başlık seçmiş olmamın özel bir nedeni var. Gördüğüm kadarıyla birçok inanan Müslüman ve birçok ateist arkadaş, Türkçe olan tanrı sözcüğünü, Arapça orijinli olan Allah sözcüğünün Türkçe tercümesi/karşılığı sanıyor. Bununla ilgili olarak forumda “Tanrı ve Allah kelimeleri arasındaki fark” adında bir konu açılmıştı ancak oradaki açıklamanın bazı eksikleri var. Yanı sıra, o konuda çok yanlış bilgiler de yazıldı
Allah ne demektir? Anlamı nedir?

Allah sözcüğü, Arapça ilah sözcüğüne el- ön eki getirilmesinden oluşturulmuş, yani el-İlah tamlamasıdır. Arapça bilenler veya en azından Kur’an okuyanlar, Allah ve el-İlah sözcüklerinin, Arapçadaki yazılışlarının tamamen aynı olduğunu biliyorlardır. Bilmiyorlarsa bile, dikkatli baktıklarında rahatlıkla göreceklerdir.

İşte bu, özelleşmiş olan Allah sözcüğü:

الله

İşte bu da, tamamen aynı harflerle yazılmış olan “el-İlah” sözcüğü:

ال اله

Gördüğünüz gibi, iki sözcükte de aynı harfler, yani sırasıyla Elif-Lam-Lam-Elif-He harfleri var. Hatta o yüzden, Latince olarak “Allahumme” diye okunan sözcük şöyle yazılır:

اللهم

Yalnızca, Allah sözcüğü özelleşirken, aradaki Elif harfi düşmüştür.

Yani gerçekten Allah kelimesi, tanrı kelimesinin Arapça karşılığı değil midir? Hayır. Tanrı kelimesi, her dilde olan ve yaratıcı bir gücü isimlendirmek için kullanılan Türkçe bir kelimedir. Örneğin Fransızcadaki karşılığı Dio, İngilizcedeki karşılığı God, İtalyancadaki karşılığı Dei gibi. İşte bunlar gibi, tanrı kelimesinin Arapçadaki karşılığı “ilah”tır, Allah değil.

O halde, “el-İlah” ne demek? İlah, hepinizin bildiği bir kelime, Türkçe karşılığı da tanrıdır. Her şeyi var ettiğine inanılan, ihtiyaçsız, insanüstü varlık. “El” sözcüğü ise, Türkçede karşılığı olmayan ve tamlanan sözcüğün karşılığını tam olarak belirten bir sözcüktür. İngilizce bilenler için söyleyelim; İngilizcedeki “the” kelimesi bu bakımdan Arapça “el” kelimesine çok benzer. “El” kelimesi, tamladığı sözcüğü özellikle belirtmek için kullanılır. Örneğin Türkçedeki okul kelimesinin Arapça karşılığı mekteptir ve herhangi bir okulu kastedebilir. Ancak ön ek olarak el kelimesini kullanırsanız, (el-mektep), belirli bir okulu kastetmiş olursunuz. Böylece, konuştuğunuz kişi, sizin hangi okulu kastettiğinizi anlamış olacaktır, aklına başka bir okul gelmeyecektir. Bu bağlamda, Allah sözcüğü, el-İlah tamlamasından özelleşerek, özellikle bir varlığı kastetmek amacıyla kullanılır. Yani, Allah sözcüğü, bir tanım değil, özel bir isimdir. Ahmet, Ayşe gibi. Ahmet sözcüğünü İngilizceye çevirebilir misiniz? Ya da Fransızcaya? El sözcüğünün kullanımı, aynı zamanda, başka bir varlığın kastedilmediğini, tek olduğunu belirtir. Yani “ilah budur, başkası değil” anlamına gelir. Zaten o yüzden Allah, özellikle bu sözcüğün kullanılmasını tercih eder.

Allah sözcüğü İslam ile mi ortaya çıktı?

Elbette hayır. İslam inancına göre sonuçta diğer “ilahi” dinleri de aynı yaratıcı gönderdiğine göre, ki zaten başka yaratıcı da yoksa, Allah sözcüğünün İslam’dan önce de var olduğunu söylemek gayet makul ve gerçektir. Zaten İslam öncesi putperest Arapları bile Allah’ı biliyor ve yazılarına “Bismillah” diye başlıyorlardı. Hatta İslam peygamberi doğmadan önce bile, Araplar “bizi Allah yarattı biliyoruz, ancak bizi kendi halimize bıraksın” diyecek kadar biliyor ve Allah'ın yaratıcılığını kabul ediyorlardı. Bir başka örnek de, Hz. Peygamberin babasının adının Abdullah oluşudur. Abdullah, abid el-ilah => abd-Allah => Abdullah şeklinde tamlamadan özelleşmiştir. (Abdullah, Allah'ın kulu ve çokça ibadet eden anlamlarına gelir.)

Ya tanrı?

Tanrı da hepinizin bildiği Türkçe bir sözcük, hakkında herkesin az çok bilgi sahibi olduğu, diğer dillerde ilah, dio, god, dei gibi karşılıkları olan genel bir isim. Yani tekrar söyleyelim, Tanrı Türkçe, Allah ise Arapça demek kavram karmaşasına düşerek düz mantıkla hata yapmaktır.

Peki, Allah’a Tanrı diyebilir miyiz?

Kavramların açıklayıcı isimleri vardır. O kavramdan olan her şeyin genel ismidir. Örneğin okul genel isimdir, Karşıyaka İlkokulu veya Ankara Üniversitesi özel isimlerdir. Ankara Üniversitesi de okuldur. Dolayısıyla Ankara Üniversitesi’ne “okul” demenin, (Allah'a tanrı demenin) mahsuru yoktur. Ancak herhangi bir okulu değil, Ankara Üniversitesini kastediyorsunuz, dolayısıyla ona “okul” demek yerine, “Ankara Üniversitesi” demek daha makul ve doğrudur. Eminim size “insan” denilmesi yerine isminizle hitap edilmesini istersiniz.